Your are here: Home // // ابولحسن ریاضی. کامو و اينسانين قييامي

ابولحسن ریاضی. کامو و اينسانين قييامي

چئوير ن: مسيح آقا محمدي

كؤچورن : همت شهبازي

آلبر کامو (1913-1960) «طاعون»، «يابانچي»، «سقوط»، «کاليقولا»، «سيزيف حاققيندا ميف» کيمي اثرلرينده موعاصير اينسانين وضعيتيندن، اونون چکديگي عذاب و ايضطيرابلاردان گئنيش صؤحبت آچميشدير. «طاعون»دا دسته-دسته محوه سوروکله نن اينسانلار، اؤلوم قورخوسو و حيات عشقي ايله يوغرولموش موناسيبت لر تصوير ائديلير. «يابانچي»دا قهرمان اويون قايدالارينا اويغون شکيلده داورانا بيلمه ديگي اوچون محوه محکومدور. او، ياشاديغي جمعيته ياددير. همين جمعيتده شخصيتين حرکت وئريجي قووه سي نئگاتيو بير حقيقتدير کي، اونسوز اينسانين اؤزو و دونيا اوزرينده غلبه چالماسي باش توتان ايش دئييل. بونا گؤره ده اثرين قهرماني راحاتليق نامينه سسسيز-سميرسيز اؤلومو سئچمه لي اولور. او، نه سوسيال عدالت سيزلييي پيسله يير، نه ده اونونلا مباريزه آپارير؛ او يالنيز تنهاليغي اؤز وضعيتينه اويغون بيلير.
سيزيف هم داخيلينده کي ائحتيراس، هم ده چکديگي عذاب باخيميندان آبسورد (پوچ گرا) قهرمانيدير. او، دايم بير داشي داغين زيروه سينه قالديرير، زيروه يه چاتديقدا ايسه داش يئني دن آشاغي ديغيرلانير. بو، هميشه عبث، بيهوده و اوميدسيز بير ايشي تکرار ائتمه يين لابودلويونو آنلاماقدان دوغان دهشتلي بير جزادير. «سيزيف حاققيندا ميف» اينتيحار باره ده صؤحبتله باشلايير، قييام مؤضوعسو اطرافيندا بحث له قورتارير.

کامو امين دير کي، فيلوسوف اولماق اوچون موطلق يازيچي اولماق لازيمدير. يئني وارليغين معناسيني آختاران اينسان عمللي-باشلي موعاصير حياتين ايچيندن کئچمه ليدير. کامونون فيکرينجه، همين مسئله نين قويولوشو اوچون زامان و مکان چرچيوه سينده اولان ايدراک ضروريدير. اونا گؤره ده فلسفه يازيچيليغا مؤحتاجدير. کامونون موعاصيري اولان اينسان هر شئيي قيريب-سينديرميش، قورتولموش و قييام ائتميش بير اينساندير. دئمه لي، بئله بير اينسانلا ياشاماق و صيرف داخيلي سوبيئکتيولييه دئييل، ظاهيري اوبيئکتيولييه ماليک بير رئالليغي آراشديرماق لازيمدير.
کامو «قييامچي اينسان»دا آزادليق و عدالت نامينه تؤره ديلن بوتون بو قيرغينلارين و يئني دؤور آدامي نين کوتله وي اينتيحاردان آلديغي خسته جه سينه حظظين ايضاحيني آختارارکن، اولجه قييامين کؤکونده دايانان پروسئسه ديققت يئتيرير. بو پروسئس اينسان طرفيندن تانري نين قدرتي نين اينکاري ايله باشلايير، تانرييا برابر و سونرا ايسه اوندان اوستون اولماسي ايله داوام ائدير و تانري نين اؤزونون اينکاري ايله باشا چاتير. قول آغاسي نين يئريني توتوب آللاهليق ادعاسينا دوشور. حال بوکي او، بئله بير مقاما چاتاجاغيني نه گؤزله ييردي، نه ده اونا لاييق ايدي. دوننکي شوعارلار بو گون حياتا کئچمه ليدير، اينسان طرفيندن اينسان اوچون عدالت و آزادليق تأمين اولونماليدير. و بو قورخونج مسئوليت ضعيف لرين ايضطيراب، يورغونلوق و قيياميني دوغورور.
«مئتافيزيک قييام»دا اينسان اؤز وضعيتينه و بوتون وارليغا قارشي اعتيراض سسيني اوجالدير، اونون تانري مقامينا تهلوکه تؤره دن اؤلومون مؤوجودلوغونا اعتيراض ائدير. بونا گؤره يئني آغالار کؤهنه و يئني قوللاري اؤلدورمک ايختيياريني اله آلماقلا اؤزلريني ساکيت لشديريرلر. جينايت يئني ليباسا بورونور (چونکي آرتيق کيمينسه آغاسي اولماق اونون جانيني آلماق ايمکاني دئمکدير) – جينايت لر داها غضبدن تؤره مير، حظظ آلماق اوچون باش وئرير… مئتافيزيک قييام ان پيس شئيلري گؤزله مک يولونو سئچير و بو سئچيم «لعنت ادبياتي»نين مضمونون تشکيل ائدير کي، بيز هله ده اوندان خيلاص اولا بيلميريک. او، دونيادا درد و عذابين مؤوجودلوغو باره ده سوالين جاوابيندا بير غضب اوزرينده ايصرار ائدير و بو غضبده حاقلي اولماسا دا، يئنه اوندا ايصرار ائتمه ليدير. بئله ليکله، قييامچي اينسانين طلبي «يا هر شئي، يا دا هئچ نه»دير.
اينسان تانريني اخلاقي محاکمه اوبيئکتينه چئويرنده، اونو اؤز قلبينده اؤلدورموش اولور. بونا گؤره ده کامو سوروشور: مگر تانري ايدئياسي اولمادان عدالت ايدئياسي آنلاشيلا بيلرمي؟ بئله اولان حالدا اخلاقين بونؤوره سيني نه تشکيل ائده جک؟ محض تانري نين اينکاري و اخلاقين بونؤوره سي نين داغيلماسي نتيجه سينده اينسان چيخيلماز دايره يه دوشور و نيهيليزمه يووارلانير. کامو بؤيوک بير فصيلده نيهيليزمين بانيسي اولان نيچه نين باخيشلاريني شرح ائدير…
کامونون شرحينده نيچه نين فلسفه سي قيياما اساسلانان بير فلسفه دير. نيچه نين تانريني اينکار ائتمک مقصدي يوخدور، آمما او، موعاصيرلري نين روحوندا تانري نين اولماديغيني گؤرموش و ايلک دفعه بو فاکتين جيدي اهميتيني آنلاميش، اونا نظارت ائديب استقامت لنديرمک فيکرينه دوشموشدو. او، بيليردي کي، ذهني آزادليق - راحاتليق دئييل، عکسينه، اينسانين جان آتديغي و اوزوجو مباريزه لردن سونرا الده ائتدييي بير نايليتدير و بو يوللا اينسان قانونون فؤوقونه قالخير، چونکي هئچ نه حقيقي دئييلسه، هئچ نه قاداغان دا دئييل. آمما همين يولدا اينسانين قارشيلاشديغي ضيديت بوندان عيبارتدير کي، او، موطلق آزادليغا يئتيشمير، عکسينه، دييشيک ليک و دييشکن ليک اسارتينه دوچار اولور. بئله کي، يوکسک دَيرلرين اولماديغي، تصادوفون و قانونسوزلوغون حؤکم سوردويو بير شرايطده اينسانا ظولمتده آدديملاماقدان و بونؤوره سيز، قورخولو آزادليقدان باشقا بير شئي نصيب اولا بيلمز. اونا گؤره ان کاميل آزادليغين سونوندا اينساني ان کاميل آسيلي ليق گؤزله يير. او، سکسکه لي بير سئوينجله دالانا دوغرو گئدير، سوکان ايسه نيهيليزمين الينده دير. اونون مقصدي تضاددين سون نؤقته سينه چاتماقدير.
نيچه نين وارليغا قارشي قييامي شرعین تعريفي ايله بيتير، ائله بير شرعین کي، او، آرتيق کين-کدورت دئييل، عکسينه، خئيرين تظاهورلريندن بيري و طالعيين بير پارچاسيدير. بو فيکيرلرين ايشيغيندا او، هم ده صنعتکار اولان دئسپوتلاري (حاكم مطلق، مستبد) خاطيرلاييردي. او دئسپوتلاري کي، عاغلين گوجو سايه سينده بوت لره پرستيشدن چکينه رک، هر شئيه «هه» دئديکلري زامان، اينسان قتلينه ده «هه» دئييرلر.
فلسفه و فيلوسوفلار ايدئاللاري يئرله-يئکسان ائديرلر، آما ائله دئسپوتلار مئيدانا چيخير کي، تئزليکله هم ايختييارلاريندا اولان فلسفه لري دارماداغين ائدير، هم ده بو اساسدا دؤولت لر قورورلار. هئگئل دن سونراکي دؤولت لر طبيعتي رام ائتمکله، تاريخه قارشي دورماقلا خريستيانليغي يئرله-يئکسان ائتمه يه باشلايير و بوتون اينسانلاري آلته چئويريرلر. و بيز ماددي ريفاه آرزولاديغيميز اوچون سون نتيجه ده ايندييه دک ميثلي گؤرونمه ميش بير معنوي کؤله ليگه دوغرو گئديريک. بئله ليکله، بؤيوک قييامچي نيچه اؤز الي ايله ضرورتين آمانسيز حاکيميتيني ياراتدي و تانرييا باغلي ليقدان خيلاص اولان کيمي تاريخ و عاغلين زينداني نين تيکيلدييني گؤردو.
کامونون فيکرينجه، بو گون دونياني بوروين حقيقي قييام يوخ، نيهيليزمدير و اخلاقي نيهيليزم دونيايا ياييلديقجا، قييام اؤزونون بوتون نايليت لريندن يالنيز حاکميت ايراده سيني قورويوب ساخلايا بيله جکدير. اينسان اؤز باشلانغيجيني اونودوب سونو باره ده دوشونور و دويماق بيلمه ين روحونون کؤمه يي ايله اوزون و داواملي قيرغين لاردان کئچيب «دونياني فتح ائتمک» اوچون عاغلي اؤزونون يئگانه آلتينه چئويرير. اينسانين اينسانا اوستون گلمه سينه يؤنلميش «عاغيللي جينايت لر» باش آليب گئدير و بئله جه اينسان تکله نير…
کامو «قييامچي اينسان»دا غرب آدامي نين ال به ياخا اولدوغو فلاکتلي گئرچک ليگين کؤک لريني آراماغا جهد ائتميشدير. او، بو کيتابيندا نه اينسانين علوي آرزولاري نين رئاللاشماسي اوچون قطعي بير حل يولو تکليف ائتميش، نه ده اونون صيرف اينساني پروبلئمزلري نين ساده ليينه داير نيکبين ليک آشيلاميشدير. آمما هر حالدا، کيتاب کامونون بئله بر باخيشيني عکس ائتديرير کي، او، «اينسانين طالعيي باره ده پئسسيميست (بدبين)، اينسانين اؤزونه موناسيبتده ايسه اوپتيميست دير (خوش بين)».



بؤلمه:
Copyright © 2009 ۞ جاهان ۞.
Designed by Theme Junkie. Converted by Wordpress To Blogger for WP Blogger Themes. Sponsored by iBlogtoBlog.